Mynd a ni yn ol i Rwsia'r Undeb Sofietaidd y mae Wendy Jones yn y gyfrol hon, gan ddilyn ei hanes hi'n ddynes ifanc yn teithio y tu ol i'r Llen Haearn. Ar y tren traws-Siberia i ddechrau, cyn treulio cyfnod yn Mosgfa a Leningrad yn astudio'r iaith, a hynny yng nghanol yr 1980au. Mae'r byd a ddisgrifir ganddi'n un dieithr - bywyd myfyrwraig dramor ym mherfeddion Rwsia, yn troi ymysg myfyrwyr eraill o'r sffer dylanwad Sofietaidd: Mali, Afghanistan, Vietnam a Chiwba; yn crwydro'r Sgwar Coch, Ircwtsc, Tbilisi, yn siopa yn y Llysgenhadaeth Brydeinig ac yn crwydro'r coedwigoedd bedw. Yr hyn sy'n rhoi unoliaeth i'r gyfrol amrywiol hon yw'r baned o de hollbresennol. Yn ystrydeb o'r cartrefol a'r cyfarwydd, yma mae'n gyfrwng i archwilio'r diwylliant dieithr, a hynny gan drosgynnu'r personol a'r gwleidyddol. Mae'r baned o de yn arwydd o'r newid cymdeithasol yn Rwsia, pan gipiwyd y moethau fel y samovar a'r podstakannik o ddwylo'r bonedd, a'u gwneud yn hygyrch i'r werin ar ol y chwyldro Bolshefig. Y mae'r te ei hun, te Georgia, yn gynnyrch polisi economaidd Rwsia'r cyfnod Sofietaidd. Ac yna, pan ddychwel Wendy eto, wedi cwymp y Wal a dyfodiad cyfalafiaeth a'r farchnad rydd, mae te Georgia wedi diflannu oddi ar y silffoedd, a daw yn un o greiriau oes flaenorol. Ond eilbeth yw arwyddocad geo-wleidyddol y te o'i gymharu a'i arwyddocad fel defod ddynol - y sgyrsiau sy'n cael eu cynnal dros y baned, y bobl mae'r awdur yn dod i'w nabod, pob un a'i ffordd a'i arddull neilltuol ei hunan o baratoi ac yfed y ddiod gynnes. Nid rhyw lais awdurdodol yn traethu a bwrw barn a geir yma chwaith. Mae'r awdur yn ansicr weithiau, yn ffaeledig. Wedi deg mlynedd ar hugain mae bylchau yn y cof, tra bod eiliadau eraill wedi eu serio'n glir. Yn yr un modd, mae ei sylwebaeth ar yr Undeb Sofietaidd yn ddynol hefyd. Nid yw'n rhamantu'r gyfundrefn Sofietaidd, ac mae'n ddarlun byw, dynol o bobl yn ymdopi a thlodi a chyni economaidd, o fewn gwladwriaeth ormesol. Mae ciwiau bwyd a charchardai didrugaredd Siberia yn gefnlen i'r cyfan, ond mae'r gymdeithas a ddarlunnir yn un gynnes, groesawgar, hael. Dyma gyfrol eang ei chyfeiriadaeth gan awdur sy'n nabod ei thestun yn drylwyr, ac un y mae'n bleser treulio ychydig oriau yn ei chwmni. -- Elan Grug Muse @ www.gwales.com